Elektronik
ticaretin hukuksal boyutunda geleneksel ticareti
düzenleyen hukuk kuralları ile e-ticareti yönlendirmek ve yönetmek çoğu kez
mümkün olmayabilir. Çünkü e-ticarette taraflar birbirini tanımayabilir, karşı karşıya
yani yüz yüze gelmeyebilir veya teknolojik araçlar kullanarak yüz yüze
görüşseler bile bu görüşme ve anlaşmaların güvenli bir ortamda kayıt altına alınması
birinci sorun alanı olmaktadır. İkincisi sözleşme metninin içeriğinin
taraflarca bilindiğini ve değiştirilmezliğini garanti edecek herkesçe kabul
gören bir otoriteye gereksinim vardır. Üçüncüsü sözleşme altına taraflarca
atılacak dijital imzanın güvenli ve imza sahibince inkârı mümkün olmayan bir
yapıya sahip olması gerekmektedir.
Elektronik imza
kanununda ele aldığı sözleşmelerin tamamlanmasında ve güven altına alınmasını
sağlar ve hukuksal açıdan da belirleyici noktaları ise ticari işlemlerin
elektronik ortamda kuralları koymuştur. Bir ticari ilişkide de alım satım
sözleşmesinde, kiralama anlaşmasında, ödünç sözleşmesinde, sigortalama
sözleşmesinde, vekâlet sözleşmesinde internetin ticari bir parçası olduğunu ve
ticari işlemlerin daha kolaylaştırıcı olacağının bir simgesidir.
Günümüz
de elektronik ticaret ki ilişkilerin ana teması ise alıcı ve satıcının
birbirlerini görmemesi veya görse bile nerde olduğunu bilmeden elektronik
ortamda yazışma yoluyla da teklif, sipariş, sözleşme, teslim, fatura ve
ödemelerini elektronik ortamda yapabilmektedir. Elektronik ortamda da ticari
ilişkiler imzasız ve mürekkepsiz bir şekilde de olmaktadır. Bundan dolayı sanal
dünyanın aracı olduğu elektronik imzayı ve elektronik belgeyi tanımamaktadır. Elle
atılan imza veya yazı kavramının geçtiği
her hukuk kuralının kapsamına elektronik imzayı ve belgeyi dâhil etmekle
e-ticaret sorunlarını bitirmeyebilir. Çünkü internet ortamı açık bir ağdır ve
elektronik ticaret işlemlerinde, kayıtlarda güvenliğin sağlanması da çok önemli
bir etken olmuştur. Yani taraflar arasındaki işlemlerin güvenliği demek iki
taraf arasındaki bütünlüğün sağlandığını gösterir. Dolayısıyla hukukun ikinci
problemi olarak yapılan işlemlerde güvenlik ve belirlilik ortamının olması
gerekir.
Türkiye’de de güvenlik açısından hukuksal
alanda da birçok düzenlemeler yapılmıştır. Elektronik araçlarla yapılan
işlemlerde temel yasal gereklilikler olmuştur. Diğer ticari işlemlerde de
meydana gelen transferlerde, oluşturulan kayıtlı belgelerde elektronik imza
kullanılır. Bu elektronik kayıtlar kişilerin kendi
çabaları ile (mesaj yazmak), her bir tarafın bilgisayar sistemleri aracılığı
ile (yazılım programları kullanmak) veya bir kişinin diğer tarafın
bilgisayarına müdahale etmesi ile (internetten alış veriş yapmak) için bir satıcının
web sitesine girilmesi ile oluşturulabilir. Elektronik işlemler internet veya
özel networklarda elektronik ortamda yapılır ve genellikle bilgisayar ortamında
saklanmaktadır.
E-ticarete ilişkin olarak yeni ulusal ve
uluslararası nitelikte yasal çerçeveleri oluşturmak kaçınılmazdır. Ekonomik,
sosyal, siyasal ve teknolojik alanlardaki değişim ve gelişmeler ortaya çıkıp
fiilen uygulanırken (de facto), daha sonra bu değişim hukuki düzenlemelerin
yapılmasını da(de jure) zorlayabilir. Son yıllarda hukuk düzenini değişime
zorlayan alanlar arasında elektronik ticaretin yer aldığını söylemek mümkündür.
Çünkü internet diğer haberleşme haraçlarına göre daha kısa sürede gelişmesi;
hukuk kurallarının ve bu gelişimin alt yapısının yeni biçimlere geçilmesinde
olanak sağlamıştır.
Hukuki kurallar açısından gözden
geçirmenin gerekli olduğu hukuk disiplinleri arasında; borçlar hukuku, usul
hukuku, ticaret hukuku, fikrî ve sınaî haklar hukuku, vergi hukuku, rekabet
hukuku, ceza hukuku, kanunlar ihtilafı kuralları ve tüketici hukuku
bulunmaktadır.
Geleneksel bir ticari işlemin
elektronik ortamda yapılabilmesi ve yasal olabilmesi için, yedi unsurun bir
araya gelerek gerçekleşmesi gerekmektedir.
İşlemlerin Elektronik
Ortamda Olmasının Benimsenmesi
İşlem
sırasında elektronik kayıt ve elektronik imzadan oluşan elektronik formların
olması yasallığı ortadan kaldırılmamalıdır. Bundan dolayı da işlemin yazılı
olması gerektiğinin ve elektronik kayıtlarda da hukuksal olarak yazılı işlem
yerine geçiyorsa hukuken imza gereği olduğu ifade edilebilir. Elektronik imza
yeterli geliyorsa yasal zemin hazır hale gelecektir. Yasallık zemininin olduğu bir yerde hiç bir mahkeme veya merci,
bir ticari işlemin sırf elektronik ortamda yapılmasından ötürü geçersiz
sayılması gerektiğini iddia edemez. Böyle bir durumda kâğıda yazılı belge ve
ıslak imza gereği ortadan kalkar. Çünkü hukuk ticaretin elektronik ortamda yapılıp
yapılamayacağını tartışılamaz, sadece elektronik ortamda nasıl yapılacağını
belirler.
Online İşlem Süreci
Yasal Bir Sözleşmenin Oluşumunu Sağlayabilir Mi?
Tüm elektronik işlemler mutlaka bir
sözleşme yapılmasını gerektirmez. Fakat sözleşme yapılması gereken hallerde,
elektronik ortamda yaratılan sözleşmelerin hukuki geçerliliği sayılacaktır.
Internet üzerinden bir tıklama ile yapılan bir ticari işlemde, sözleşmenin
yapılmış sayılması için bazı gereksinimlerin yerine getirilmesine başlanmıştır.
Örneğin, aşağıda belirtilen hususlar göz önünde bulundurulmalıdır.
